Populaire chatbot beantwoordt vragen en kan zelf teksten schrijven, een vloek of een zegen?

Kunnen computers creatief zijn en voor zichzelf nadenken? Het Massachusetts Institute of Technology (MIT) was in 1961 al in de ban van het vraagstuk. "Zolang machines niet zelf iets nieuws maken, geloof ik niet dat ze kunnen nadenken", was toen het heersende idee bij de wetenschappers. Lange tijd werden zelfdenkende computers dan ook tot de categorie "sciencefiction" gerekend.

Maar dat is niet langer het geval. Het Amerikaanse bedrijf OpenAI lanceerde vorige week de ChatGPT-functie. "Dat is een chatbot die in een mum van tijd antwoord kan geven op al je vragen", zegt techniekfilosoof Lode Lauwaert (KU Leuven) in "De afspraak". Een ingewikkelde term helder uitleggen, poëzie schrijven of verhalen vertellen, ChatGPT kan het allemaal. De tool is immens populair, "na de eerste week had het programma al meer dan een miljoen actieve gebruikers. Een dag later zelfs al twee miljoen gebruikers".

Even googelen op OpenAI, een account aanmaken, ChatGPT aanklikken en u kan zelf met de tool aan de slag. "Het gaat hier over een hedendaagse vorm van artificiële intelligentie, namelijk machinelearning. Dat systeem traint zichzelf aan de hand van data. Het gaat over 350 miljard data-tokens. Dat is heel erg veel tekst."

"Het systeem analyseert al die data en wanneer jij een vraag hebt, gaat het systeem aan de hand van wat het in het verleden al heeft geleerd het meest geschikte antwoord geven", verklaart Lauwaert. Toch kan de chatbot niet op alles een antwoord geven, recente en actuele informatie werd nog niet in de data opgenomen. "Het is een vaste dataset die gebruikt wordt, op basis daarvan wordt er nieuwe tekst gegenereerd."

Een wereld van verschil met Google, weet Lauwaert. "Als je googelt op een zoekterm, dan krijg je een lijst met honderden zoekresultaten. Maar dan weet je nog niet welke resultaten betrouwbaar zijn en welke niet. Met de ChatGPT heb je binnen de seconde een heldere en betrouwbare tekst."

ChatGPT brengt heel wat voordelen met zich mee. "Het kan mensen écht vooruithelpen. Leonardo Da Vinci geloofde dat een spons met verf tegen de muur gooien, een opstapje is naar de schilderkunst. Deze chatbot kan dat eigenlijk ook doen. Het kan je op gang zetten bij het schrijven als je een writers block hebt, of ook meer repetitieve taken overnemen", zegt Lauwaert. 

Maar er zijn ook gevaren verbonden aan de chatbot en AI in het algemeen. "Er zijn wel degelijk redenen om kritisch naar AI te kijken. Zo zijn er drie belangrijke risico's: bedrog, fake news en bias", zegt ook Lauwaert. Studenten kunnen bijvoorbeeld van de chatbot gebruik maken om hun proefwerken te schrijven. "Geen plagiaat, wel een vorm van bedrog."

"Bij bias, of vertekening, is het gevaar dat de bot bepaalde racistische stereotypen zal reproduceren. Zo blijkt uit onderzoek dat wie 'moslim' intikt, resultaten te zien krijgt over oorlog en haat. Wie 'CEO' intikt, krijgt enkel mannelijke resultaten." Dat heeft alles te maken met de dataset waarop de bot gebaseerd is. Daar zitten namelijk ook sites bij zoals Reddit, waar geen contentmoderatie is en die "vooral gebruikt worden door witte, jonge mannen", aldus Lauwaert.